VINACHEM

Nhiều báo cáo và dữ liệu công bố cuối năm 2025 đã phác họa một bức tranh đa sắc thái về ngành công nghiệp quy trình hóa chất (CPI) toàn cầu khi chúng ta bước sang năm 2026. Bức tranh phức tạp này phản ánh sự đa dạng của các phân khúc tạo nên CPI, cũng như hàng loạt các yếu tố đang tác động đến hoạt động vận hành và thị trường tiêu thụ cuối cùng. Qua phân tích dữ liệu hiện có và so sánh nhận định của các chuyên gia, một số chủ đề chính đã nổi lên, góp phần định hình hoạt động của CPI và ảnh hưởng đến các điều kiện thị trường trong năm 2026 và xa hơn nữa.

Các chủ đề chính của năm 2025

Môi trường kinh tế đầy thách thức. Sự bất định về chính sách, đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu và nhu cầu suy yếu tại nhiều thị trường tiêu thụ chủ chốt đã tạo ra một môi trường kinh doanh khó khăn trong năm 2025. Nhiều báo cáo gần đây chỉ ra rằng “sự bất định” là yếu tố chi phối mạnh mẽ nhất trong năm qua, đặc biệt là trong nửa đầu năm 2025.

Trong báo cáo “Tình hình và Triển vọng Cuối năm” của Hội đồng Hóa học Hoa Kỳ (American Chemistry Council - ACC), chuyên gia kinh tế trưởng Martha Moore cho biết sự bất định mà ngành hóa chất Mỹ phải đối mặt — tiêu biểu là sự thay đổi chính sách thuế quan — là một thách thức lớn, nhưng bà cũng bày tỏ sự lạc quan cho năm 2026. “Bất chấp mức độ bất định chưa từng có gây khó khăn cho ngành và các thị trường khách hàng năm nay, chúng tôi dự báo một sự phục hồi sẽ bắt đầu xuất hiện vào giữa năm 2026,” Moore viết.

Căng thẳng thương mại cũng xuất hiện trong các phân tích gần đây về thị trường tín dụng ngành hóa chất. Fitch Ratings nhận định rằng căng thẳng thương mại năm qua đã gây áp lực lên hiệu quả kinh tế của các công ty hóa chất. Phân tích của Fitch cho biết: “Dù áp lực thuế quan đã giảm bớt phần nào trong năm nay, chúng tôi tin rằng sự biến động của các biện pháp bảo hộ vẫn sẽ là gánh nặng cho tâm lý chung của thị trường công nghiệp.”

Một yếu tố khác góp phần vào môi trường kinh tế khó khăn năm 2025 là tình trạng dư thừa công suất của nhiều loại hóa chất cơ bản (building block chemicals) trên toàn cầu. Việc tăng công suất các chất như ethylene, propylene, benzene, butadiene... đã khiến biên lợi nhuận bị thu hẹp. Kết hợp với nhu cầu sản phẩm yếu, điều này đã gây áp lực giảm tỷ lệ vận hành và khiến việc duy trì lợi nhuận trở thành một thách thức đối với các công ty sản xuất.

Nhu cầu công nghiệp không đồng đều. Sản phẩm của ngành CPI hiện diện trong khoảng 95% hàng hóa sản xuất dưới dạng nguyên liệu hoặc thành phần. Do tính chất nền tảng này, nhu cầu từ các thị trường hạ nguồn là chỉ dấu dự báo triển vọng kinh tế của ngành. Trong số các thị trường tiêu thụ chính, ngành sản xuất ô tô, xây dựng nhà ở và hàng tiêu dùng đang ghi nhận nhu cầu trì trệ. Doanh số xe đi ngang tác động đến các loại hóa chất như polyurethane, polypropylene, ethylene glycol và nhựa epoxy. Ngoài ra, việc chấm dứt các ưu đãi liên bang cho xe điện (EV) tại Mỹ vào tháng 9/2025 “có thể làm giảm thêm nhu cầu hóa chất, vì xe điện sử dụng nhiều hóa chất hơn so với xe động cơ đốt trong truyền thống,” theo Triển vọng Ngành Hóa chất 2026 của Deloitte.

Trong khi đó, chi tiêu tiêu dùng chậm lại có thể làm giảm nhu cầu đối với chất hoạt động bề mặt, polyme bao bì, chất bảo quản thực phẩm... Tốc độ xây dựng chậm lại do lãi suất và chi phí xây dựng vẫn ở mức cao cũng sẽ làm giảm nhu cầu về chất trám khe, chất kết dính, sơn phủ và phụ gia bê tông.

Tuy nhiên, bất chấp xu hướng suy yếu chung, một số lĩnh vực vẫn đang tăng trưởng mạnh, điển hình là ngành sản xuất bán dẫn. Làn đẩy xây dựng hạ tầng cho trí tuệ nhân tạo (AI) đang thúc đẩy nhu cầu về chip bán dẫn cho các trung tâm dữ liệu.

Chiến lược kinh doanh thận trọng. Nhiều nguồn đánh giá cuối năm khẳng định việc tinh gọn mô hình kinh doanh và thắt chặt chi tiêu là phản ứng chung của toàn ngành trước môi trường kinh tế hiện tại.

Fitch Ratings dự báo: “Chúng tôi kỳ vọng các công ty sẽ cực kỳ kỷ luật trong năm 2026 để bảo vệ bảng cân đối kế toán, thực hiện các biện pháp cần thiết để giảm chi phí, cắt giảm chi phí vốn (CapEx) và điều chỉnh chính sách tài chính.” Các hoạt động tái cấu trúc và hợp nhất sẽ tiếp tục để đảm bảo khả năng chống chọi trong môi trường bất định.

Vào tháng 12, PwC nhận định rằng các thương vụ mua bán và sáp nhập (M&A) hóa chất đã sôi động trở lại vào cuối năm 2025 khi các tập đoàn lớn tiếp tục thoái vốn để tập trung vào các mô hình kinh doanh cốt lõi. Như Deloitte đã nêu: “Các công ty đang đánh giá lại danh mục đầu tư, loại bỏ các tài sản kém hiệu quả và ưu tiên các mảng kinh doanh tạo dòng tiền cao.” Để tìm kiếm biên lợi nhuận cao hơn, nhiều doanh nghiệp đang mở rộng sang mảng hóa chất chuyên dụng — nơi ít bị ảnh hưởng bởi tính hàng hóa đại trà và sự cạnh tranh khốc liệt.
Các xu hướng đang diễn tiến

Trung tâm dữ liệu thúc đẩy nhu cầu điện. Nhu cầu tính toán tăng vọt cùng với quá trình số hóa nền kinh tế. Sản xuất bán dẫn phục vụ trung tâm dữ liệu là điểm sáng tăng trưởng, nhưng các trung tâm này cũng tác động lớn đến tiêu thụ năng lượng, nước và vật liệu. Các vật liệu liên quan đến chuyển đổi năng lượng như lithium, cobalt, đồng và các nguyên tố đất hiếm vẫn giữ được đà tăng trưởng mạnh mẽ.

Chuyển đổi số tiếp tục diễn ra. Quá trình chuyển đổi số của ngành dự kiến sẽ tiếp tục vào năm 2026, tập trung vào việc tích hợp AI để phát hiện các bất thường và tự động hóa các tác vụ lặp lại. Theo khảo sát năm 2025 của Hiệp hội các nhà sản xuất quốc gia (NAM), 51% nhà sản xuất tại Mỹ đã sử dụng AI trong vận hành hàng ngày và 80% tin rằng AI là yếu tố thiết yếu để duy trì kinh doanh vào năm 2030.

Sự bền vững và khả năng chi trả. Trong bối cảnh nhu cầu xuống thấp và chi phí năng lượng cao, nỗ lực bền vững trở thành bài toán về năng lực cạnh tranh dài hạn. Hiện nay, ưu tiên về “khả năng chi trả” (affordability) đang có phần mâu thuẫn với các sáng kiến bền vững vốn đòi hỏi vốn đầu tư lớn. McKinsey & Co. nhận định rằng một số nguồn năng lượng thay thế như hydro xanh có thể chưa cạnh tranh được với nhiên liệu truyền thống trong ngắn hạn.

Khử carbon công nghiệp như một chiến lược kinh doanh. Bất chấp những căng thẳng về chi phí, việc chuyển đổi sang hướng bền vững vẫn được coi là một chiến lược kinh doanh tốt. ACC đã cập nhật báo cáo bền vững, chỉ ra rằng việc nhúng tính bền vững vào chiến lược cốt lõi không chỉ giảm tác động môi trường mà còn thúc đẩy đổi mới, hiệu quả và khả năng phục hồi dài hạn.

Một nghiên cứu năm 2025 từ Đại học Princeton, Deloitte và OPIS kết luận rằng: “Mặc dù mức đầu tư hiện tại vào các công nghệ ít phát thải vẫn thấp hơn mức cần thiết để đạt mục tiêu bền vững, nhưng lộ trình đã rõ ràng: Với cam kết vốn táo bạo và tập trung vào đổi mới, ngành có thể mở khóa các nguồn giá trị mới.”

Cuối cùng, việc tiếp cận năng lượng ít phát thải với giá cả phải chăng sẽ đóng vai trò then chốt. Năng lượng tái tạo (gió, mặt trời) cùng với năng lượng hạt nhân sẽ đóng vai trò lớn hơn trong năm 2026. Dữ liệu từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho thấy năm 2025 là năm đầu tiên sản lượng điện từ nguồn tái tạo vượt qua điện than.

Sự lạc quan cho toàn ngành. Dù hầu hết các phân khúc của CPI bắt đầu năm 2026 trong điều kiện không lý tưởng, vẫn có sự lạc quan về một môi trường cải thiện hơn vào cuối năm. ACC dự báo sự phục hồi sẽ bắt đầu xuất hiện sau nửa năm 2026. Có một điều chắc chắn là: CPI sẽ tiếp tục giữ vững vai trò quan trọng không thể thay thế đối với mọi khía cạnh của nền kinh tế trong năm 2026 và xa hơn nữa.